วันลอยกระทง เป็นประเพณีของกลุ่มชาติพันธุ์ไทตะวันออกเฉียงใต้รวมทั้งประเทศไทย ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติไทย ประเพณีนี้กำหนดขึ้นเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์และขอขมาต่อพระแม่คงคาซึ่งเป็นเทวดาในคติฮินดู แต่เทศกาลนี้มีร่องรอยหลักฐานย้อนไปถึงจีนและอินเดียโบราณ
ประวัติวันลอยกระทงในประเทศไทย
ในประเทศไทย ประเพณีลอยกระทงมีหลักฐานปรากฏมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียและจีน โดยในสมัยสุโขทัย นิยมลอยกระทงเพื่อขอขมาต่อพระแม่คงคาและเทวดาต่างๆ บนสวรรค์ ต่อมาในสมัยอยุธยา ประเพณีลอยกระทงได้รับความนิยมมากขึ้น มีการประดับตกแต่งกระทงด้วยวัสดุต่างๆ เช่น ดอกไม้ ธูป เทียน และผลไม้ต่างๆ
ในสมัยรัตนโกสินทร์ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงโปรดเกล้าฯ ให้จัดให้มีการลอยกระทงอย่างยิ่งใหญ่ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีการประดับตกแต่งกระทงอย่างสวยงาม และมีการแสดงต่างๆ เช่น การจุดดอกไม้ไฟ การปล่อยโคมลอย เป็นต้น
ความหมายของวันลอยกระทง
วันลอยกระทงมีความหมายเชิงสัญลักษณ์หลายประการ ดังนี้
- การสะเดาะเคราะห์ เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการลอยเคราะห์หรือลอยสิ่งไม่ดีออกไปจากตัว
- การขอขมาพระแม่คงคา เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการขอขมาต่อพระแม่คงคาที่อาจล่วงเกินน้ำในแม่น้ำ
- การบูชาเทพเจ้า เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการบูชาเทพเจ้าต่างๆ โดยเฉพาะพระแม่คงคาและพระจันทร์
- การเฉลิมฉลอง เชื่อว่าการลอยกระทงเป็นการเฉลิมฉลองในเทศกาลออกพรรษา
กิจกรรมวันลอยกระทง
กิจกรรมที่พบเห็นได้ในวันลอยกระทง ได้แก่
- การลอยกระทง เป็นการลอยกระทงที่ทำจากวัสดุธรรมชาติ เช่น ใบตอง ดอกบัว เทียน ธูป และดอกไม้ต่างๆ
- การประกวดกระทง เป็นการประกวดกระทงที่มีความสวยงามและความคิดสร้างสรรค์
- การจุดดอกไม้ไฟ การจุดดอกไม้ไฟเป็นการแสดงที่ได้รับความนิยมในวันลอยกระทง
- การปล่อยโคมลอย การปล่อยโคมลอยเป็นการปล่อยโคมกระดาษที่มีเทียนหรือประทีปอยู่ข้างใน
- การแสดงต่างๆ เช่น การฟ้อนรำ การดนตรี การละเล่นพื้นบ้าน เป็นต้น
ในปัจจุบัน วันลอยกระทง เป็นประเพณีที่ได้รับความนิยมอย่างมากในประเทศไทย มีการจัดงานลอยกระทงในทุกพื้นที่ทั่วประเทศ เพื่อเป็นการสืบสานประเพณีอันดีงามของไทย
